هر آنچه باید درباره شوک درمانی بدانید!

شوک درمانی (ECT) یکی از روش های موثر است که برای درمان برخی از اختلالات روانی به کار می رود. این روش اغب هنگامی که سایر درمان های بیماری های روانی، به ویژه افسردگی نتیجه بخش نبوده یا درمان کامل سپری شده، به کار گرفته می شود. اما آیا شوک درمانی خطرناک است؟ آیا شوک درمانی عوارض دارد؟ شوک درمانی برای درمان چه بیماری های کاربرد دارد؟ ما در این مقاله قصد داریم شما را با شوک درمانی و کاربرد آن بر روی بیماری های روانی آشنا کنیم، بنابراین تا انتهای مطلب همراه ما باشید.

شوک درمانی چیست؟

شوک درمانی (ECT) یا الکتروشوک درمانی که به آن الکتروشوک مغزی نیز اطلاق می شود، یکی از روش های درمانی در اختلالات روانی، به ویژه افسردگی است. در این شرایط بیمار تحت بیهوشی عمومی قرار گرفته و جریان های الکتریکی ضعیفی به مغز وارد می شود. در این حالت جریان ضعیف برق به کمک دو الکترود که در دو طرف سر نصب می شود، عبور داده می شود و طبق تشخیص روانپزشک بین 1 تا 6 ثانیه طول می کشد. عبور جریان های ضعیف از مغز موجب می شود که تحریک مختصری در مغز ایجاد گردد.

الکتروشوک مغزی معمولا با هدف تسکین علائم برخی از اختلالات و مشکلات روانی به کار گرفته می شود، به طوری که شوک درمانی در درمان اختلال افسردگی بسیار پرکاربرد است. استفاده از این روش معمولا به افرادی توصیه می شود که از روش های دارویی جواب نگرفتند و علائم شدیدی را نشان می دهند و به خودکشی تمایل شدیدی دارند. تحقیقات نشان داده است اکثر افراد افسرده ای که از روش های ضدافسردگی جواب نگرفتند به شیوه شوک درمانی بهبود یافتند.

شوک درمانی برای درمان چه بیماری هایی موثر است؟

همان طور که در بالا اشاره شد، این روش اغلب در درمان بیماری های روانی که سایر روش ها از جمله روان درمانی و دارودرمانی به آن کمکی نکرده است، به کار گرفته می شود. به طور کلی مهمترین کاربردهای شوک درمانی عبارتند از:

• بیماران مبتلا به اختلال افسردگی شدید
• بیماران با علائم حملات شیدایی
• بیماران مبتلا به اختلال دو قطبی نوع اول
• بیماری روانی شدید و اختلالات شدید سایکوتیک (مانند اسکیزوفرنی)
• بیماران روانی با علائم حاد و شدید (مثل خودکشی و دیگرکشی)
• بیماری های روانی که به درمان دارویی پاسخ نمی دهند.
• بیماری های روانی که به دلیل عوارض دارویی برای دارودرمانی مناسب نیستند.

آیا ECT معتبر است؟

در ارتباط با ECT، نظریه های مختلفی ارائه شده است. تحقیقات گسترده نشان می دهد که ECT برای درمان افسردگی بسیار موثر است و در 80 درصد بیماران بهبود چشمگیری ایجاد می کند. همچنین برای درمان بیماری های روانی شدید مانند اختلال دوقطبی و اسکیزوفرنی استفاده می شود. اثربخشی ECT در درمان بیماری های شدید روانی توسط انجمن روانپزشکی آمریکا، انجمن پزشکی آمریکا، انستیتوی ملی بهداشت روان و سازمان های مشابه در کانادا، بریتانیا و بسیاری از کشورها شناخته شده است.

با این حال درباره ECT، تصورات نادرستی وجود دارد، در ویدئوی زیر دکتر بابک ثابتی، روانپزشک و روان درمانگر درباره ECT توضیحاتی ارائه می دهد:

نحوه انجام شوک درمانی

قبل از پرداختن به نحوه انجام شوک درمانی باید به این موضوع اشاره کرد که شوک درمانی نیاز به رضایت کتبی بیمار داشته و بدون رضایت بیمار قابل انجام نخواهد بود.

در این روش که در برخی از مواقع برای درمان اختلالات روانپزشکی مورد استفاده قرار می گیرد. در ابتدا یک داروی بیهوشی کوتاه مدت به افراد تزریق شده تا به خواب بروند و سپس الکترودهایی را بر روی پوست سر بیمار قرار داده و از این طریق جریان الکتریکی ضعیفی را از مغز بیمار می گذرانند، و مقدار این جریان باید به نسبت مقدار استفاده شده برای بیماران مبتلا به ایست قلبی یک دهم باشد.

به طور معمول بیمار پس از 10 الی 15 دقیقه پس از اتمام کار به هوش اومده و ممکن است مقداری احساس گیجی داشته باشند و یا حافظه کوتاه مدت آن ها برای مدتی از بین برود ولی پس از مدتی این علائم برطرف خواهد شد.

باید به این نکته اشاره کرد که شوک درمانی اثر بالایی داشته و پس از گذشت دو هفته افراد بهبود چشم گیری را احساس خواهند کرد.

مزایای شوک درمانی

این روش به دلیل درمان اختلالات روانی و سلامت روان دارای مزیت های بسیار زیادی می باشد که در ادامه آن ها را بررسی خواهیم کرد.

درمان افسردگی

یکی از مزایای خوب این روش درمان بیماری افسردگی می باشد که در واقع برای بیمارانی که دارو درمانی و روان درمانی برای آن ها موثر نبوده است بسیار موثر عمل خواهد کرد.

ایمن بودن

به دلیل استفاده از بیهوشی و همینطور روش هایی مدرن برای مراقبت می توان امنیت این روش تا حد زیادی نسبت به گذشته بهبود داده و هم چنین این روش را برای بیمارانی با مشکلات قلبی با تنظیم داروهای آن ها و نظارت ب علائم حیاتی نیز استفاده کرد.

بی خطر بودن در بارداری

خانم های بارداری که در شرایط مناسبی از لحاظ روانی نبوده و اختلال افسردگی وی بسیار شدید می باشد و ایمنی فرد را به خطر می اندازد شوک درمانی هیچ ضرری ندارد چرا که به سرعت انجام شده و پس از گذشت سه الی پنج درمان علائم و سلامت آن ها بهبود پیدا خواهد کرد. در واقع شوک درمانی در هر سه ماه بارداری بی خطر می باشد.

قابل دسترس بودن

این روش در صورتی که افراد از روش های دیگر مانند دارو درمانی و روان درمانی نتیجه نگرفته نباشند و یا به دلایل مختلفی قادر به استفاده از روش های دارودرمانی نباشند، بسیار قابل دسترس و موثر می باشد.

قابل استفاده به صورت ترکیبی با دارو

روش شوک درمانی را می توان همراه با دارو نیز استفاده کرد، بدین صورت که افرادی که شوک درمانی را انجام می دهند بعد از داروهایی را نیز برای افزایش شانس بهبود سلامت روان خود نیز دریافت خواهند کرد.

عوارض شوک درمانی چیست؟

مانند هر روش پزشکی ، ECT خطراتی دارد. اگرچه ECT به طور کلی ایمن است ، اما خطرات و عوارض جانبی ممکن است شامل موارد زیر باشد:

1- گیجی

بلافاصله پس از درمان، ممکن است دچار سردرگمی شوید ، که گاهی از چند دقیقه تا چند ساعت طول می کشد. شاید ندانید کجا هستید یا چرا آنجا هستید. به ندرت ممکن است داشتن گیجی، چندین روز یا بیشتر طول بکشد. به طور کلی گیجی در بزرگسالان مسن به نسب جوانان بیشتر مشاهده می شود.

2- از دست دادن حافظه

 برخی از افراد در به خاطر سپردن وقایعی که درست قبل از درمان یا در هفته ها یا ماه ها قبل از درمان یا به ندرت از سال های گذشته رخ داده است ، مشکل دارند. به این حالت فراموشی رتروگراد گفته می شود. همچنین ممکن است در یادآوری اتفاقاتی که در طول هفته های درمان رخ داده است ، مشکل داشته باشید. برای اکثر افراد، این مشکلات حافظه معمولاً طی دو ماه پس از پایان درمان بهبود می یابد.

3- درد

اگرچه در طول درمان بیمار بیهوش خواهد شد، اما برخی عوارض جانبی جسمی پس از انجام شوک درمانی مشاهده می شود. به طوری که برخی از افراد حالت تهوع ، سردرد ، درد فک یا درد عضلانی را تجربه می کنند که خوشبختانه این موارد به طور کلی با دارو قابل درمان هستند.

4- عوارض قلبی

در طی ECT، ضربان قلب و فشار خون افزایش یافته و در موارد نادر می تواند منجر به مشکلات جدی قلبی شود. اگر به مشکلات قلبی مبتلا هستید شوک درمانی ممکن است سلامتی شما را به خطر بیاندازد. این امر به خصوص در مواردی است که فرد طی شش ماه گذشته یک حادثه جدی عروق قلبی را تجربه نموده است، بیشتر مشاهده می شود.

اقدامات قبل از شوک درمانی

چند ساعت قبل از آماده شدن برای این کار، ممنوعیت های غذایی خواهید داشت و پزشک قبل از دریافت اولین شوک درمان، از سلامتی شما ارزیابی کاملی انجام می دهد که شامل این موارد زیر می‌شوند:

• سابقه‌ پزشکی
• معاینه‌ بالینی کامل
• ارزیابی روانی
• تست‌های پایه‌ی خونی
• یک الکتروکاردیوگرام ECG برای بررسی سلامت قلب
• دریافت رضایت نامه کتبی از فرد بیمار

یک بیمار معمولاً دو یا سه بار در هفته و در کل شش تا 12 نوبت، روش درمانی ECT دریافت می کند، که به شدت علائم و سرعت بهبود بستگی دارد. شوک درمانی در هر بار حدود ۵ تا ۱۰ دقیقه طول می‌کشد.

مراقبت های بعد از شوک درمانی

به طور کلی می توانید چند ساعت پس از شوک درمانی به فعالیت های عادی خود باز گردید. با این حال، ممکن است به برخی افراد توصیه شود که بین یک تا دو هفته پس از آخرین ECT یا حداقل به مدت 24 ساعت پس از یک درمان در طول درمان نگهدارنده ، به کار خود مراجعه نکنند، تصمیمات مهم نگیرند یا رانندگی نکنند. ادر مجموع از سرگیری فعالیت ها به زمان از دست رفتن حافظه و گیجی بستگی دارد.

کلام آخر

برخلاف باور اشتباه عموم مردم، شوک درمانی یکی روش های موثر در درمان بیماری های روانی است که نسبت به سایر درمان ها موفقیت آمیز نبوده اند. همچنین، این روش برای بیمارانی که مصرف داروهای روانی را متحمل نشده یا عارضه ای ر در بر دارد، به کار گرفته می شود. معمولا این روش با توصیه دکتر بابک ثابتی با توجه شرایط بیمار توصیه می شود و تعداد یا نوع ECT دریافتی به شدت علائم، شرایط جسمی و سرعت بهبود بیمار بستگی دارد.

سوالات متداول